Λένε για τους Ναξιώτες, ότι το χορό τον μαθαίνουν στην κοιλιά της μάνας τους ή ότι πρώτα μαθαίνουν να χορεύουν και μετά να περπατούν. Κι όταν χορεύουν, χορεύουν δαιμονισμένα και ακατάπαυστα με φλόγα κρητική και νησιώτικη συνάμα. Συνθέτουν και τραγουδούν τα ευφυέστατα και παιγνιώδη «κοτσάκια», αυτοσχέδια ποιήματα με ομοιοκαταληξία με δύο οκτασύλλαβους στίχους.

Στις Απόκριες, η Νάξος «ντύνεται» με χρώματα, ακούσματα και χορούς διονυσιακούς. Στην Απείρανθο και στο Φιλότι, οι «κουδουνάτοι», μεταμφιεσμένοι με κάπα, κουκούλα και κουδούνια στη μέση και στο στήθος, τριγυρνάνε με ξέφρενα ποδοβολητά πειράζοντας τους περαστικούς. Στα χωριά του Λιβαδιού, την Καθαρή Δευτέρα κάνουν την εμφάνιση τους σε ομάδες και χορεύουν στις πλατείες οι «κορδελάτοι» ή «φουστανελάτοι» με φουστανέλες, χρωματιστές κορδέλες στους ώμους και στα φέσια τους. Στη Χώρα διοργανώνονται παραστάσεις δρόμου και το τελευταίο Σάββατο γίνεται η «Λαμπαδηφορία» από το Κάστρο προς την παραλία, όπου νέοι με άσπρα σεντόνια ή δέρματα ζώων, ζωσμένοι με κουδούνια, κρατάνε φανούς και παίζουν ταμπούρλα και τσαμπούνες για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Στη κατάληξη της παρέλασης οι πανηγυριστές ανάβουν μια μεγάλη φωτιά και, γύρω από αυτή, ευφραίνουν τις αισθήσεις τους με νόστιμα ντόπια εδέσματα, οινοπνεύματα,  χορούς και μουσικές. Την ίδια χρονική περίοδο σφάζεται πανηγυρικά ο οικόσιτος χοίρος, τα γνωστά «χοιροσφάγια».

Στις απαρχές του φθινοπώρου γιορτάζεται το «τέλος του τρύγου» και γίνεται η απόσταξη της ρακής «ρακιτζό ή χατζανέματα» στα σπίτια που έχουν τα ρακοκάζανα.

Στη Νάξο, τα ξεφαντώματα, εκτός από τα σπίτια, παίρνουν και δίνουν και με τα θρησκευτικά πανηγύρια, καθώς υπάρχουν περίπου 500 εκκλησιές.

Μετά τη λειτουργία, αφού ευλογηθούν οι άρτοι, μουσικές θεϊκές ευφραίνουν τα ώτα και κατσίκια στο «χαρανί» (καζάνι) με ντομάτα, κρεμμύδια, σκόρδα αναδεύονται με ένα ξύλο από ασφοδέλι το «συντραλευτήρι» και με πατάτες ή μακαρόνια ικανοποιούν τον ουρανίσκο των πανηγυριστών.

Τα πανηγύρια στη Νάξο είναι ποικίλα και άκρως ενδιαφέροντα:

• Στις 20 Μαΐου, το πανηγύρι του Αγίου Θαλαλαίου, στο χωριό που φέρει το όνομα του.
• Το πανηγύρι του Αγίου Κωνσταντίνου & Ελένης στην Κωμιακή, όπου  παίζουν και τρεις και τέσσερεις «ζυγιές» ή «τακίμια».
• Των Αγίων Αποστόλων, στις 29 Ιουνίου στις Μέλανες γίνεται τριήμερο πανηγύρι.
• Το πανηγύρι του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, πολιούχου του νησιού, στις 14 Ιουλίου στη Χώρα.
• Της Κοίμησης της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου. Σε ορισμένα χωριά το πανηγύρι γίνεται ανήμερα και σε άλλα την παραμονή, στο Φιλότι όμως κρατάει τρεις ολόκληρες μέρες.
• Τα Εννιάμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου, στις 23 Αυγούστου, όπου γιορτάζει η Παναγία στους Τρίποδες.
• Το Γενέθλιο της Θεοτόκου, στις 8 Σεπτεμβρίου με γιορτές στη Παναγία τη Δροσιανή στη Μονή και στη Θεοσκέπαστη στην Κωμιακή.
• Στις 14 Νοεμβρίου, του Αγίου Φιλίππου, μέρα που ανοίγονται τα νέα κρασιά, οι μερακλήδες και θιασώτες του οίνου επισκέπτονται τις κάβες των συντοπιτών τους για μια οινογνωστική εμπειρία!